Fabelverzeichnis

weiter
 

Fabulae I.
 

DE NUTRICE ET INFANTE
DE TESTUDINE ET AQVILA
DE CANCRO ET MATRE EIUS
DE VENTO ET SOLE
DE ASINO PELLE LEONIS INDUTA
DE RANA
DE CANE QUI NOLUIT LATRARE
DE CAMELO ET IOVE
DE DUOBUS SOCIIS ET URSA
DE CALVO EQUITE
DE DUABUS OLLIS
DE RUSTICO ET THESAURO
DE HIRCO ET TAURO
DE SIMIA
DE GRUE ET PAVONE
DE QUERCU ET HARUNDINE
DE VENATORE ET TIGRIDE
DE QUATTUOR IUVENCIS ET LEONE
DE ABIETE AC DUMIS
DE PISCATORE ET PISCE
DE ALITE ET MESSIONE

Quelle:

Aviani Fabulae/Carolus Lachmannus/Recensuit et Emendavit
Berolini/XVIII. Aprilis MDCCCXXXXV (1845)

 

I.
DE NUTRICE ET INFANTE

Rustica deflentem paruom iurgaverat olim,
Ni taceat, rabido quod foret esca lupo.
Credulus hanc vocem lupus audiit, et manet ipsas
Pervigil ante fores, inrita vota gerens.
Nam lassata puer nimiae dat membra quieti,
Spem quoque raptori sustulit inde fami.
Hunc ubi silvarum repetentem lustra suarum
Ieiunum coniux sensit adesse lupa:
'
Cur' inquit, 'nullam referens de more rapinam?
Languida consumptis sed trahis ora genis?'
'
Ne mireris' ait, 'deceptum fraude maligna
Vix miserum vacua delituisse fuga:
Nam quae preda, procax, quae spes contingere posset,
Iurgia nutricis cum mihi verba darent?'
[
Haec sibi dicta putet seque hac sciat arte notari,
Femineam quisquis credidit esse fidem.]

II.
DE TESTUDINE ET AQVILA

Pennatis avibus quondam testudo locuta,
s
iquis eam volucrem constituisset, ait,
p
rotinus e rubris conchas auferret harenis,
q
uis pretium nitido cortice baca daret.
[i
ndignans, sibimet tardo quod sedula gressu
n
il ageret toto proficeretque die.]
a
st ubi promissis aquilam fallacibus implet,
e
xperta est similem perfida lingua fidem,
e
t male mercatis dum quaerit sidera pinnis,
de
cidit infelix alitis ungue fero.
t
um quoque sublimis, cum iam moreretur in auris
i
ngemuit votis haec licuisse suis.
[n
am dedit exosae post haec documenta quietis,
n
on sine supremo magna labore peti.
s
ic quicumque nova sublatus laude tumescit,
d
at merito poenas, dum meliora cupit.]

III.
DE CANCRO
ET MATRE EIUS

Curva retro cedens dum fert vestigia cancer,
h
ispida saxosis terga relisit aquis.
h
unc genetrix facili cupiens procedere gressu
t
alibus alloquiis praemonuisse datur.
'n
e tibi transverso placeant haec devia, nate,
[r
ursus in obliquos neue tuerer pedes,
s
ed nisu contenta ferens vestigia recto]
i
nnocuos proso tramite siste gradus.'
c
ui natus 'faciam, si me praecesseris' inquit,
'r
ectaque monstrantem certior ipse sequar.'
[n
am stultum nimis est, cum tu pravissima temptes,
a
lterius censor ut vitiosa notes.]

IV.
DE VENTO ET SOLE


Inmitis boreas placidusque ad cetera Phoebus
i
urgia cum magno conseruere ioco,
q
uis prior inceptum peragat. mediumque per arvum
c
arpebat solitum forte viator iter.
c
onvenit hanc potius liti praefigere causam,
p
allia nudato decutienda viro.
p
rotinus impulsam ventus circum tonat aethram,
e
t gelidus nimias depluit imber aquas:
i
lle magis lateri duplicem circum dat amictum,
t
urbida summotos qua trahit aura sinus.
s
ed tenues radios paulatim increscere Phoebus
i
usserat, ut nimio spargeret igne iubar,
d
onec lassa volens requiescere membra viator
d
eposita fessus veste sederet humi.
t
unc victor docuit praesentia numina Titan,
n
ullum praemissis vincere posse minis.

V.
DE ASINO PELLE LEONIS INDUTA

[Metiri se quemque decet propriisque iuvari
l
audibus, alterius nec bona ferre sibi,
n
e detracta gravem faciant miracula risum,
c
oeperit in solis cum remanere malis.]
Exuvias asinus Gaetuli iam forte leonis
r
epperit et spoliis induit ora novis,
a
ptavitque suis incongrua tegmina membris,
e
t miserum tanto praessit honore caput.
[a
st ubi terribilis animo circum stetit horror
p
igraque praesumptus venit in ossa vigor,
m
itibus ille feris communia pabula calcans
t
urbabat pavidas per sua rura boves.]
r
usticus hunc magna postquam deprendit ab aure,
c
orreptum baculis verberibusque dolat.
[e
t simul abstracto denudans corpora tergo,
i
ncrepat his miserum vocibus ille pecus.]
'f
orsitan ignotos imitato murmure fallas:
a
t mihi, qui quondam, semper asellus eris.'

VI.
DE RANA

Edita gurgitibus limoque immersa profundo
e
t luteis tantum semper amica vadis
a
d superos colles herbosaque prata recurrens
m
ulcebat miseras turgida rana feras,
c
allida quod posset gravibus succurrere morbis
e
t vitam ingenio continuare suo.
n
ec se Paeoni iactat cessisse magistro,
q
uamvis perpetuos curet in orbe deos.
t
unc vulpis pecudum ridens astuta quietem,
v
erborum vanam prodidit esse fidem:
'h
aec dabit aegrotis' inquit, 'medicamina membris,
p
allida caeruleus cui notat ora color?'

VII.
DE CANE QUI NOLUIT LATRARE

[Haud facile est pravis innatum mentibus ut se
m
uneribus dignas suppliciove putent.]
Forte canis quoidam, nullis latratibus horrens
n
ec patulis primum rictibus ora trahens,
m
ollia sed pavidae submittens verbera caudae,
c
oncitus audaci vulnera dente dabat.
h
unc dominus, nequem probitas simulata lateret,
i
usserat in rabido gutture ferre notam:
f
aucibus innexis crepitantia subligat aera,
q
uae facili motu signa cavenda darent.
h
aec tamen ille sibi credebat praemia ferri,
e
t similem turbam despiciebat ovans.
t
unc insultantem senior de plebe superbum
a
dgreditur, tali sibila voce movens.
['i
nfelix, quae tanta rapit dementia sensum,
m
unera pro meritis si cupis ista dari?]
'n
on hoc virtutis decus ostentatur in aere,
n
equitiae testem sed geris inde sonum.'

VIII.
DE CAMELO
ET IOVE

[Contentum propriis sapientem vivere rebus,
n
ec cupere alterius, nostra fabella monet;
i
ndignata cito ne stet fortuna recursu
a
tque eadem minuat quae dedit ante rota.]
Corporis inmensi fertur pecus isse per auras
e
t magnum precibus sollicitasse Iovem.
t
urpe nimis cunctis irridendumque videri:
i
nsignes geminis cornibus ire boves,
e
t solum nulla munitum parte camelum,
o
biectum cunctis expositumque feris.
Iuppiter adridens postquam sperata negavit,
i
nsuper et magnae sustulit auris onus,
'v
ive minor merito, cui sors non sufficit,' inquit,
'e
t tua perpetuum, livide, damna geme.'

IX.
DE DUOBUS SOCIIS ET URSA

Montibus ignotis curvisque in vallibus artum
c
um socio quidam suscipiebat iter,
s
ecurus, quod cum qua malum fortuna tulisset,
r
obore collato posset uterque pati.
d
umque per inceptum vario sermone feruntur,
i
n media praeceps convenit ursa via.
h
orum alter, facili comprendens robora nisu,
i
n viridi trepidum fronde pependit onus:
i
lle trahens nullo iacuit vestigia gressu,
e
xanimem fingens, sponte relisus humi.
c
ontinuo praedam cupiens fera saeva cucurrit,
e
t miserum curvis unguibus ante levat.
v
erum ubi concreto riguerunt membra timore
(n
am solitus mentis liquerat ossa calor),
t
unc olidum credens, quamvis ieiuna, cadaver
d
eserit et lustris conditur ursa suis.
s
ed cum securi paulatim in verba redissent,
l
iberior iusto qui fuit ante fugax,
'd
ic, sodes, quidnam trepido tibi rettulit ursa?
n
am secreta diu multaque verba dedit.'
['m
agna quidem monuit, tamen haec quoque maxima iussit,
q
uae misero semper sunt facienda mihi:]
'n
e facile alterius repetas consortia, dixit,
r
ursus ab insana ne capiare fera.'

X.
DE CALVO EQUITE

Calvus eques capiti solitus religare capillos
a
tque alias nudo vertice ferre comas
a
d campum nitidis venit conspectus in armis
e
t facilem frenis flectere coepit equum.
h
uius ab adverso boreae spiramina perflant
r
idiculum populo conspiciente caput:
n
am mox deiecto nituit frons nuda galero,
d
iscolor adposita quae fuit ante coma.
i
lle sagax, tantis quod risus milibus esset,
d
ispulit admota calliditate iocum,
'q
uid mirum adpositos' referens 'fugisse capillos,
q
uem prius aequaevae deseruere comae?'

XI.
DE DUABUS OLLIS


Eripiens geminas ripis cedentibus ollas
i
nsanis pariter flumen agebat aquis.
s
ed diversa duas ars et natura creavit:
a
ere prior fusa est, altera ficta luto.
[d
ispar erat fragili et solido concordia motus,
i
ncertumque vagus amnis habebat iter.]
n
e tamen elisam confringeret aerea testam,
i
urabat sociam longius ire viam.
i
lla timens nequid levibus graviora nocerent,
e
t quia nulla brevi est cum meliore fides,
'q
uamvis securam verbis me feceris' inquit,
'n
on timor ex animo decutiendus erit:
n
am me sive tibi seu te mihi conferat unda,
s
emper ero ambobus subruta sola modis.'

XII.
DE RUSTICO ET THESAURO

Rusticus impresso molitus vomere terram
t
hesaurum sulcis prosiluisse videt.
m
ox indigna animo properante reliquit aratra,
gra
mina compellens ad meliora boves.
c
ontinuo supplex telluri construit aras,
q
uae sibi depositas sponte dedisset opes.
h
unc fortuna novis gaudentem provida rebus
a
dmonuit, indignam se quoque ture docens,
'n
unc inventa meis non prodest urnula templis,
a
tque alios mavis participare deos:
s
ed cum subrepto fueris tristissimus auro,
m
e primam lacrimis sollicitabis inops.'

XIII.
DE HIRCO ET TAURO


Inmensum taurus fugeret cum forte leonem
t
utaque desertis quaereret antra viis,
s
peluncam reperit, quam tunc hirsutus habebat
C
inyphii ductor qui gregis esse solet.
huc
ubi submissa meditantem inrumpere fronte
o
bvius obliquo terruit ore caper,
t
ristis obit longinqua fugax, de calle locutus,
(n
am timor expulsum iurgia ferre vetat)
'n
on te demissis saetosum, putide, barbis,
i
llum, qui superest insequiturque, tremo:
n
am si discedat, nosces, stultissime, quantum
d
iscrepet a tauri viribus hircus olens.'

XIV.
DE SIMIA


Iuppiter in toto quondam quaesiverat orbe,
m
unera natorum quoi meliora daret.
c
ertatim ad regem currit genus omne ferarum,
p
ermixtumque homini cogitur ire pecus:
[s
ed nec squamigeri desunt ad iurgia pisces,
v
el quidquid volucrum purior aura vehit.]
i
nter quos trepidae ducebant pignora matres,
i
udicio tanti discutienda dei.
t
unc brevis informem traheret cum simia natum,
i
psum etiam in risum compulit ire Iovem.
h
aec tamen ante alios rupit turpissima vocem,
d
um generis crimen sic abolere cupit.
'I
uppiter hoc norit, maneat victoria siquem:
i
udicio superest omnibus iste meo.'

XV.
DE GRUE ET PAVONE


Threiciam volucrem fertur Iunonius ales
e
ommuni sociam non tolerasse cibo,
[n
amque inter varias fuerat discordia formas,
m
agnaque de facili iurgia lite trahunt,]
q
uod sibi multimodo fulgerent membra decore,
c
aeruleam facerent livida terga gruem:
e
t simul erectae circum dans tegmina caudae,
s
parserat arcatum sursus in astra iubar.
i
lla licet nullo pinnarum certet honore,
h
is tamen insultans vocibus usa datur.
'q
uamvis innumerus plumas variaverit ordo,
m
ersus humi semper florida terga geris:
a
st ego deformi sublimis in aera pinna,
p
roxima sideribus numinibusque feror.'

XVI.
DE QUERCU ET HARUNDINE


Montibus e summis radicitus eruta quercus
decidit insani turbine uicta noti;
quam tumidis subter decurrens alveus undis
suscipit et fluvio praecipitante rapit:
verum ubi diversis inpellitur ardua ripis,
in fragiles calamos grande residit onus.
tum sic exiguo conectens caespite ramos
miratur liquidis quod stet harundo vadis:
se quoque tam vasto nec enim consistere trunco,
ast illam tenui cortice ferre minas.
stridula mox blando respondens canna susurro,
seque magis tutam debilitate docens,

'tu rapidos' inquit 'ventos saevasque procellas
despicis, et totis viribus acta ruis:
ast ego surgentes paulatim demoror austros,
et quamvis levibus provida cedo notis.
in tua proruptus se effundit robora nimbus:
motibus aura meis ludificata perit.'
[haec nos dicta monent magnis obsistere frustra,
paulatimque truces exsuperare minas.]

XVII.
DE VENATORE ET TIGRIDE

Venator iaculis haud inrita vulnera torquens
turbabat trepidas per sua lustra feras.
hunc pavidis audax cupiens succurrere tigris
vetere commotas iussit ad arma minas.
ille tamen solito contorquens tela lacerto
'nunc tibi, qua lateam, nuntius iste refert,'
et simul emissum transegit viscera ferrum,
restrinxitque citos hasta cruenta pedes.
molliter at fixum traheret cum saucia telum,
a trepida fertur vulpe retenta diu,
cuias ille foret, qui talia vulnera ferret,
aut ubinam iaculum delituisset agens.
illa gemens fractoque loqui vix murmure coeptans
(nam solitas voces ira dolorque rapit)
'nulla quidem medio convenit in aggere forma,
quaeque oculis olim sit repetenda meis:
sed cruor et validis in me directa lacertis
ostendunt aliquem tela fuisse virum.'

XVIII.
DE QUATTUOR IUVENCIS ET LEONE

Quattuor inmensis quondam per prata invencis
fertur amicitiae tanta fuisse fides,

ut simul emissos nullus divelleret error,
rursus et e pastu turba rediret amans.
hos quoque collatis inter se cornibus ingens
dícitur in silvis pertimuisse leo.
[dum metus oblatam prohibet temptare rapinam,
et coniuratos horret adire boves,
et quamvis audax factisque inmanior esset,
tantorum solus viribus inpar erat.]
protinus adgreditur pravis insistere verbis,
collisum cupiens dissociare pecus.
sic postquam dictis animos disiunxit acerbis,
invasit miserum diripuitque gregem.
[tum quidam ex illis 'vitam servare quietam
qui cupiet, nostra discere morte potest.']

XIX.
DE ABIETE AC DUMIS

Horrentes dumos abies pulcherrima risit,
cum sacerent formae iurgia magna suae.
[indignum referens cunctis certamen haberi,
quos meritis nullus consociaret honos.]
'nam mihi deductum surgens in nubila corpus
verticis erectas tollit in astra comas,
puppibus et patulis media cum sede locamur,
in me suspensos explicat aura sinus:
at tibi deformem quod dant spineta figuram,
despectum cuncti praeteriere viri.'
ille refert 'nunc laeta quidem bona sola fateris,
et frueris nostris imperiosa malis:
sed cum pulсhra minax succidet membra securis,
quam velles spinas tunc habuisse meas!'

XX.
DE PISCATORE ET PISCE

Piscator solitus praedam sospendere saeta
exigui piscis vile trahebat onus.
sed postquam superas captum perduxit ad auras
atque avido fixum vulnus ab ore tulit,
'parce, precor,' lacrimis supplex ita dixit obortis:
'nam quanta ex nostro corpore dona feres?
nunc me saxosis genetrix fecunda sub antris
fudit et in propriis ludere iussit aquis.
tolle minas, tenerumque tuis sine crescere menseis:
haec tibi me rursum litoris ora dabit.'
[protinus inmensi depastus caerula ponti
pinguior ad calamum sponte recurro tuum.']
ille 'nefas' [captum referens apsolvere piscem,
difficiles queritur casibus esse vices:
'nan miserum est'] inquid 'praesentem amittere praedam,
stultius et rursum vota futura sequi.'


XXI.
DE ALITE ET MESSIONE

Parvula progeniem terrae mandaverat ales,
q
ua stabat viridi caespite flava seges.
r
usticus hanc fragili cupiens decerpere culmo
v
icinam supplex forte petebat opem,
e
t vox implumes turbabat credita nidos,
s
uaserat et e laribus continuare fugam.
c
autior hos revoans prohibet discedere mater:
'n
am quid ab externis perficietur?' ait.
[i
lle iterum caris operam mandavit amicis:
a
t genetrix rursum tutior inde manet.]
s
ed postquam curvas dominum comprendere falces,
f
rugibus et veram sensit adesse manum,
'
unc' ait, 'o miseri, dilecta relinquite rura,
c
um spem de propriis viribus ille petit.'